Rodzaje i budowa więźby dachowej

Konstrukcje dachowe

Jednorodzinne domy są najczęściej przykrywane dachami spadzistymi, które opierają się na drewnianej konstrukcji zwanej więźbą dachową. Każdy projekt architektoniczno-budowlany zawiera szczegółowy opis konstrukcji dachowej, a wszelkie zmiany, takie jak inny rozstaw czy przekrój elementów konstrukcyjnych, powinny być konsultowane z projektantem.

Rodzaj układu konstrukcyjnego więźby dachowej zależy od rozpiętości i kształtu dachu. W praktyce stosuje się głównie dwa podstawowe systemy: krokwiowo-jętkowy oraz płatwiowo-kleszczowy, które są częścią tradycyjnych konstrukcji ciesielskich, projektowanych w ograniczonym zakresie.

Więźba krokwiowo-jętkowa jest stosowana przy niewielkich rozpiętościach i charakteryzuje się brakiem podpór pośrednich – cała konstrukcja opiera się na belkach murłatowych umieszczonych na szczycie ścian zewnętrznych domu.

Taki system pozwala na swobodne zagospodarowanie przestrzeni pod dachem, a jętka, łącząca krokwie, może jednocześnie pełnić funkcję konstrukcji nośnej dla sufitu najwyższej kondygnacji.

Więźba krokwiowo-jętkowa. Fot. Archiwum BD.

Konstrukcja płatwiowo-kleszczowa jest idealna do pokrycia budynków o większych rozpiętościach, ale wymaga zastosowania dodatkowych podpór w postaci słupów lub ścianek działowych. Płatwie, czyli belki zapewniające dodatkowe wsparcie dla krokwi, opierają się na tych podporach.

Jednak takie rozwiązanie może ograniczać swobodę aranżacji wnętrz oraz wymaga zapewnienia odpowiedniej wytrzymałości stropu w miejscach, gdzie ustawione są podpory.

Więźba płatwiowo-kleszczowa. Fot. Archiwum BD.

Często na jednym budynku można spotkać oba podstawowe układy konstrukcji dachowej, które pokrywają różne jego części. Zamiast tradycyjnej więźby ciesielskiej, czasami stosuje się tzw. konstrukcje inżynierskie, które wykorzystują gotowe dźwigary prefabrykowane składające się z płaskich lub przestrzennych elementów nośnych.

Takie rozwiązania są najczęściej stosowane w domach z nieużytkowym poddaszem, ponieważ prefabrykowane elementy kratowe mają dużą wysokość, co znacznie ogranicza przestrzeń użytkową wnętrz.

Materiał na więźbę dachową

Większość konstrukcji dachowych wykonuje się z tarcicy iglastej, takiej jak sosna, świerk, a rzadziej modrzew, w formie desek, łat, bali, krawędziaków czy belek. Drewno nie jest materiałem jednorodnym i często posiada wady, które mogą znacznie obniżać jego wytrzymałość.

Dlatego drewno używane do celów konstrukcyjnych musi spełniać wymagania klasy wytrzymałościowej określonej w projekcie.

Najczęściej konstrukcje dachowe budowane są z tarcicy iglastej. Fot. T. Rybarczyk.

Współczesne drewno lite przeznaczone do zastosowań konstrukcyjnych musi być oznaczone znakiem CE i spełniać wymagania jednej z klas jakości, takich jak C24, C27 lub C30, zgodnie z nowymi standardami. Tarcica powinna być wysuszona do wilgotności poniżej 20% oraz zaimpregnowana, najlepiej metodą ciśnieniową.

Krokwie i belki kupowane w tartaku powinny być nieco dłuższe niż wymaga to projekt, co pozwoli na precyzyjne dopasowanie do rzeczywistych wymiarów. Alternatywnie, więźbę dachową można zamówić w specjalistycznej firmie, która po dokładnym pomiarze budynku przygotuje gotowe, przycięte na wymiar i ostrugane elementy.

Takie podejście przyspiesza montaż dachu i zapewnia wysoką precyzję oraz trwałość konstrukcji.

Lukarna - element konstrukcji dachu. fot. Jagram-Pro

 

Montaż więźby dachowej

Montaż więźby dachowej jest zazwyczaj powierzany wyspecjalizowanym ekipom, ponieważ przy bardziej skomplikowanych konstrukcjach wymaga się wieloletniego doświadczenia. Dobrze zgrany zespół fachowców może zmontować przeciętną konstrukcję więźby i ułożyć folię dachową w ciągu 3-4 dni.

Przygotowanie elementów odbywa się na poziomie ziemi z wykorzystaniem zbitych z desek szablonów, co ułatwia wykonanie powtarzalnych wiązarów.

W różnych regionach Polski stosuje się lokalne metody wykonywania złączy ciesielskich, jednak coraz częściej używa się stalowych łączników, które ułatwiają montaż i poprawiają wytrzymałość połączeń.

Coraz częściej stosuje się stalowe łączniki, które ułatwiają wykonanie połączeń i poprawiają ich wytrzymałość. Fot. Paroc.

Obecnie klasyczne połączenia, takie jak „jaskółczy ogon” czy zwidlenie, są rzadko wykonywane ze względu na ich wysoką pracochłonność. Powszechnie stosowane stalowe łączniki nie przejmują jednak całkowicie obciążeń – ich główną rolą jest stabilizacja złącza. Obciążenia przenoszone są przede wszystkim przez bezpośredni kontakt drewnianych elementów.

Częste błędy przy montażu więźby dachowej

Jednym z najczęściej popełnianych błędów przy ocieplaniu dachu jest mocowanie deskowania lub płyt OSB bezpośrednio do krokwi, a czasem nawet bezpośrednio na folię paroprzepuszczalną.

Taka konstrukcja, pokryta papą i przygotowana pod zewnętrzne pokrycie dachowe (blachodachówka, dachówka, gonty), uniemożliwia odparowanie wilgoci z warstwy termoizolacyjnej. W efekcie może to prowadzić do gnicia elementów dachowych.

Aby uniknąć tego problemu, poszycie powinno być odsunięte od krokwi za pomocą kontrłat mocujących folię wstępnego krycia (FWK), a w kalenicy należy utworzyć szczelinę wentylacyjną w deskowaniu.

Złącza drewnianych elementów konstrukcji dachowej muszą przylegać do siebie na całej powierzchni styku. Niewystarczająca powierzchnia styku może prowadzić do pęknięcia jednego z elementów wzdłuż włókien drewna lub deformacji więźby pod obciążeniem.

Niewłaściwe połączenie elementów więźby. Fot. T. Rybarczyk.

W przypadku niedopasowanego złącza należy zastosować klinową podkładkę wyrównującą, aby zapewnić prawidłową powierzchnię przylegania. Dodatkowe złączki ciesielskie nie zapewnią odpowiedniej wytrzymałości połączenia, ponieważ siły przenoszone przez gwoździe mogą być niewystarczające do jego stabilizacji.

Kominy i kanały wentylacyjne powinny być budowane przed wykonaniem więźby dachowej, przynajmniej do wysokości połaci. Dzięki temu unikniemy problemów z koniecznością przeróbki konstrukcji dachowej w przypadku, gdy później budowany komin koliduje z więźbą.

Błędnie postawiony komin, który przecina krokiew narożną. Fot. T. Rybarczyk.

Elementów konstrukcji dachowej nie wolno opierać na kominie ze względów bezpieczeństwa przeciwpożarowego oraz stabilności więźby. Zgodnie z przepisami, odkryte łatwopalne elementy konstrukcyjne, takie jak drewno, muszą być odsunięte od kanału dymowego lub spalinowego na odległość co najmniej 30 cm.

Jeśli drewno zostanie osłonięte tynkiem na siatce lub płytami gipsowo-kartonowymi o grubości 2,5 cm, odległość tę można zmniejszyć do 15 cm. W przypadku kominów prefabrykowanych z izolacją termiczną, minimalne odstępy od palnych elementów są określane w dokumentacji technicznej produktu.

Przy montażu okien dachowych krokwie powinny być rozstawione zgodnie z szerokością planowanych okien. W przypadku dużych różnic wymiarowych należy zastosować wymiany lub dodatkowe poprzeczki.

Jeśli konstrukcja dachowa jest oparta na słupach spoczywających na stropie, podłoże w tych miejscach musi być odpowiednio wzmocnione. Nie można dowolnie przestawiać słupów bez konsultacji z konstruktorem, który sprawdzi wytrzymałość stropu i zaprojektuje ewentualne wzmocnienia. Również usunięcie słupa wymaga konsultacji, aby ustalić, czy podpierana płatew może być zastąpiona na przykład belką stalową o większej wytrzymałości.

Podczas mocowania murłaty do wieńca należy tak rozmieścić kotwy, aby nie kolidowały z krokwiami. Jeśli krokiew trafi na miejsce kotwy, prawidłowe połączenie będzie trudne do wykonania.

Nie można pozostawić więźby dachowej bez docelowego pokrycia lub ołacenia na dłuższy czas, ponieważ grozi to jej uszkodzeniem w przypadku silnego wiatru. Minimalnym zabezpieczeniem są tzw. wiatrownice – skośnie ustawione deski łączące wszystkie krokwie.

Jeżeli planujemy pozostawić odkryte okapy dachu (bez podbitki), przed montażem więźby należy ostrugać widoczne końce krokwi, odeskowanie oraz wystające odcinki murłat i pokryć je, np. lakierobejcą. Estetyczne wykończenie tych elementów po zmontowaniu więźby będzie bardzo trudne.

Autor: Redakcja BudownicwoB2B.pl
Zdjęcie otwierające: Wiązary Burkietowicz