Budowa i działanie przydomowej oczyszczalni ścieków

Warunki odprowadzenia ścieków z planowanej budowy domu określane są w projekcie, a w przypadku istnienia sieci kanalizacyjnej inwestor zobowiązany jest do podłączenia do niej budynku. Jednak w warunkach ograniczonej infrastruktury komunalnej trzeba niekiedy zdecydować się na zamontowanie bezpływowego zbiornika na nieczystości płynne, czyli tzw. szamba i okresowe jego opróżnianie lub budowę przydomowej oczyszczalni ścieków funkcjonującej niemal bezobsługowo.

Budowa i działanie przydomowej oczyszczalni ścieków
Z artykułu dowiesz się:
  • Kiedy można budować oczyszczalnię ścieków?
  • Jakie należy spełnić warunki terenowe i gruntowe?
  • Jakie są popularne przydomowe oczyszczalnie ścieków?
  • Jak buduje się oczyszczalnię w systemie drenażu rozsączającego?

Oczyszczalnia - kiedy można budować?

O możliwości budowy przydomowej oczyszczalni ścieków decydują przede wszystkim uregulowania formalno-prawne dotyczące konkretnej nieruchomości. Lokalne władze samorządowe ustalają bowiem, w jaki sposób mają być gromadzone i odprowadzane ścieki z gospodarstw domowych na określonym terenie. Te regulacje prawne zamieszczane są w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (MPZP) lub w formie uchwały samorządu gminy.

Powyższe dokumenty dostępne są w urzędzie gminy i przed podjęciem decyzji o budowie oczyszczalni koniecznie trzeba się z nimi zapoznać.

Jeśli oczyszczalnia będzie budowana w ramach jednego przedsięwzięcia inwestycyjnego, np. łącznie z budynkiem mieszkalnym, to w dokumentacji projektowej powinien również znaleźć się jej projekt oraz lokalizacja na planie zagospodarowania działki.

W takim przypadku zgłoszenie/pozwolenie na budowę domu obejmuje również taką oczyszczalnię i niepotrzebne są inne formalności związane z jej wykonaniem.

Przepisy prawa budowlanego dopuszczają budowę przydomowej oczyszczalni ścieków na podstawie zgłoszenia, jeśli dobowy przepływ nie przekracza 7,5 m3. Zgłoszenie takie należy złożyć w starostwie przynajmniej na 30 dni przed zamierzonym terminem rozpoczęcia robót i powinno zawierać co najmniej:

  • plan lokalizacji na mapie zasadniczej działki,
  • dokumentacje techniczną oczyszczalni wraz z certyfikatem dopuszczenia do użytku w budownictwie,
  • oświadczenie o prawie dysponowania nieruchomością.

Warunki terenowe i gruntowe

Istotnym ograniczeniem w możliwości budowy oczyszczalni przydomowych jest również konieczność zachowania wymaganych odległości od granicy działki, budynku i ujęć wody (studni). Szczególnie trudnym do spełnienia wymogiem jest konieczność zachowania odległości 30 m między studnią własną lub sąsiada (wykorzystywaną do czerpania wody) a miejscem odprowadzenia ścieków (ciągiem drenarskim, studnią chłonną), co w przypadku małych działek w praktyce eliminuje możliwość budowy oczyszczalni chyba, że na działki doprowadzony jest wodociąg, a sąsiedzi wyrażą zgodę na taką budowę.

Kolejnym uwarunkowaniem decydującym o możliwości i rodzaju planowanej oczyszczalni przydomowej są warunki wodno-gruntowe na działce, które muszą umożliwiać wchłonięcie znacznej objętości oczyszczonych ścieków i zapewnienie ich dostatecznego „doczyszczenia” przy budowie tzw. oczyszczalni gruntowych.

Ocenę przydatności gruntu do budowy takiej instalacji umożliwi przeprowadzenie badań geologicznych - próbnych odwiertów umożliwiających określenie profilu gruntu i poziomu wód gruntowych. Jako optymalne dla umieszczenia oczyszczalni z drenażem rozsączającym uznaje się grunty piaszczyste (kategoria B i C) i o poziomie lustra wody poniżej 2 m.

Odległości, jakie trzeba zachować podczas budowy przydomowej oczyszczalni ścieków
Rysunek pokazuje odległości, jakie trzeba zachować podczas budowy przydomowej oczyszczalni ścieków.

Grunty o wysokiej przepuszczalności (grube piaski, żwiry) nie są odpowiednim podłożem pod dreny (niedostateczne doczyszczanie ścieków), a w przypadku gruntów o większej zwięzłości konieczne może być zwiększenie długości drenażu, kosztowna wymiana gruntu lub montaż innego rodzaju oczyszczalni.

Wstępną ocenę chłonności gruntu można tez przeprowadzić samodzielnie, wykopując dołek na głębokość 60-80 cm, na którego dnie utworzymy misę średnicy ok. 30 cm i głębokości 15 cm. Do wgłębienia wlewamy wodę i gdy całkowicie zostanie wchłonięta, ponownie wypełniamy je, zaznaczając jednocześnie poziom wody, np. na wbitej tyczce.

Po napełnieniu włączamy stoper, który pozwoli na określenie tempa wchłaniania - obniżenia poziomu, np. o 2 cm lub całkowitego opróżnienia wgłębienia. Orientacyjnie jako odpowiedni grunt pod oczyszczalnię uznaje się taki, w którym czas wchłaniania wyniesie 0,5-20 min (obniżenie poziomu o 2 cm) bądź 3-120 min (całkowite opróżnienie).

Przygotowanie terenu pod budowę przydomowej oczyszczalni ścieków
Przygotowanie terenu pod budowę przydomowej oczyszczalni ścieków. Fot. J. Werner.

Popularne przydomowe oczyszczalnie ścieków

Ze względu na niskie koszty inwestycyjne i eksploatacyjne największą popularnością cieszą się oczyszczalnie z drenażem rozsączającym. Zajmuje ona jednak dość dużą powierzchnię (ok. 100 m2 dla 4-osobowej rodziny), a dreny choć schowane są w gruncie, ograniczają swobodę zagospodarowania działki - nie powinny nad nimi przebiegać podjazdy, a głęboko korzeniącą się roślinność można sadzić w odległości powyżej 3 m.

Jeśli poziom wód gruntowych jest wysoki, to dreny muszą być ułożone w warstwie filtracyjnej w formie nasypu o wysokości zapewniającej odstęp przynajmniej 1,5 m między rurą drenarską a najwyższym poziomem wód gruntowych i podnoszone pompą na wyższy poziom.

Oczyszczalnia ścieków z drenażem rozsączającym
Najbardziej popularne są oczyszczalnie ścieków z drenażem rozsączającym. Fot. Euro Szakk.

Proces oczyszczania ścieków bytowych w tego typu oczyszczalniach przebiega w kilku etapach i odbywa się w środowisku beztlenowym i tlenowym. Dodatkowo proces ten wspomaga dodawanie do nieczystości preparatów bakteryjnych, które m.in. przyspieszają ich upłynnienie i ograniczają wydzielanie się nieprzyjemnych zapachów.

Ścieki z domowej instalacji kanalizacyjnej spływają grawitacyjnie do osadnika gnilnego (zbiornika), który najczęściej podzielony jest na dwie lub trzy komory. W zbiorniku tym następuje sedymentacja nieczystości - cząstki stałe opadają na dno, a także następuje beztlenowy ich rozkład gnilny, czemu towarzyszy wydzielanie się gazów i tworzenie na powierzchni kożucha.

Dzięki komorom przepływające ścieki pozbawiane są osadu, co ogranicza zanieczyszczenie dalszych części instalacji i przyspiesza proces tlenowego doczyszczania w gruncie.

Na małych działkach o niekorzystnym warunkach wodno-gruntowych alternatywnym rozwiązaniem będą oczyszczalnie ze złożem biologicznym lub sekwencyjne (SBR). Proces oczyszczania w tych systemach wymaga doprowadzenia energii elektrycznej koniecznej do zasilania pomp i napowietrzaczy, a zainstalowane urządzenia mechaniczne wpływają na większą ich awaryjność.

Biologiczna oczyszczalnia ścieków BioFicient
Biologiczna oczyszczalnia ścieków BioFicient. Fot. Kingspan Environmental.

Zajmują jednak mało miejsca, a oczyszczone ścieki można odprowadzać bezpośrednio do wód powierzchniowych (rzeki, jeziora) bądź studni chłonnej. Wysoką zdolnością oczyszczania ścieków charakteryzują się też oczyszczalnie roślinne, w których rolę złoża biologicznego pełni system korzeniowych odpowiednio dobranych roślin.

Oczyszczalnia roślinna
W oczyszczalni roślinnej rolę złoża biologicznego pełni system korzeniowy odpowiednio dobranych roślin. Fot. L. Jampolska.

W porównaniu z systemem drenażu rozsączającego zajmują ok. dwa razy mniejszą powierzchnię, ale są dość kapryśne w działaniu, zwłaszcza przy nierównomiernym dopływie ścieków.

Wszystkie rodzaje oczyszczalni wymagają okresowego (przeciętnie raz do roku) usuwania osadów stałych ze zbiornika wstępnego, ewentualnie czyszczenia lub wymiany wkładów filtracyjnych, a w oczyszczalniach wyposażonych w urządzenia mechaniczne - bieżącej konserwacji.

Okres eksploatacji oczyszczalni wynosi przeciętnie 15-20 lat i po tym czasie konieczna może być wymiana złóż filtracyjnych i biologicznych, przełożenie drenów rozsączających.

Budowa oczyszczalni w systemie drenażu rozsączającego

Elementy składowe tego typu oczyszczalni oferowane są przez producentów jako komplet dostosowany do konkretnych warunków funkcjonowania.

Osadnik gnilny to szczelny podziemny zbiornik wykonany z tworzywa lub żelbetowy, wyposażony w przegrody, włazy i odpowietrzenie. Jego wielkość dobiera się do intensywności napływu ścieków/liczby mieszkańców, przyjmując dobowy spływ na poziomie 150-200 litrów/mieszkańca i czas magazynowania w osadniku przez 2-3 dni. Dla czteroosobowej rodziny będzie to zbiornik o objętości czynnej 1,8-2,4 m3, co odpowiada objętości nominalnej przynajmniej na poziomie 3 m3.

Głębokość posadowienia zbiornika musi umożliwiać samoczynny spływ ścieków z instalacji domowej przy zachowaniu spadku przynajmniej 2%, zatem nie powinien być on umieszczony za daleko od budynku, gdyż wpływa to również na głębokość umieszczenia drenów. Jego odpowietrzenie najlepiej zapewnić przez pion kanalizacyjny - przestrzeń powietrzna w rurze dopływowej pozwala na wyprowadzenie gazów ponad dach domu.

Na wylocie do drenów często umieszczany jest filtr siatkowy z mineralnym wkładem filtracyjnym, który zatrzymuje cząstki stałe przed przedostaniem się do drenażu, a dodatkowy zbiornik instaluje się w przypadku konieczności przetłoczenia ścieków na wyższy poziom.

Studzienki rozdzielcze są elementem instalacji pozwalającym na podłączenie poszczególnych odgałęzień drenów i dozującym ilość przepływających ścieków. Najczęściej umożliwiają podłączenie 2-3 ciągów drenarskich, a odpowiednio ukształtowane dno, lokalizacja wylotów i przysłony zapewnia równomierny rozpływ. Studzienki umożliwiają tez kontrolę instalacji, np. poziomu i intensywności przepływu.

Rury drenarskie są głównym elementem umożliwiającym odprowadzenie wstępnie oczyszczonych ścieków do gruntu. Wykonane są z tworzywa i najczęściej mają średnicę 100 mm, a liczne szczeliny zapewniają przenikanie wody do gruntu.

Rury drenarskie
Rury drenarskie. Fot. Pipelife.

Optymalna głębokość umieszczenia drenów to 60 cm od poziomu gruntu, przy czym układane są niemal poziomo - woda ma infiltrować, a nie spływać w kierunku nachylenia.

Przyjmuje się, że przy dobrej przepuszczalności gruntu długość drenów powinna wynosić przynajmniej 15 mb w przeliczeniu na mieszkańca, a w warunkach gorszej przepuszczalności nawet 25 mb. Pojedyncze nitki nie mogą być dłuższe niż 20 m, a odstęp miedzy równolegle ułożonymi ciągami drenarskimi powinien wynosić przynajmniej 1,5 m.

Kominki wentylacyjne umieszczone na końcach wszystkich ciągów drenarskich pozwalają na swobodny przepływ ścieków, a także dotleniają je przed odprowadzeniem do gruntu.

Autor: Cezary Jankowski
Zdjęcie otwierające: L. Jampolska
Zdjęcia w tekście: Euro Szakk, Kingspan Environmental, L. Jampolska, J. Werner, Pipelife

Komentarze

FILMY OSTATNIO DODANE
Copyright © AVT 2020 Sklep AVT